Is HBO5 gelijkgesteld aan de verpleegkundige verantwoordelijk voor de algemene zorg?

Binnen NETWERK VERPLEEGKUNDE ging de werkgroep Studenten samen met de Juridische Adviesgroep op zoek naar een vraag die in het werkveld leeft. Is HBO5 gelijkgesteld aan de verpleegkundige verantwoordelijk voor de algemene zorg (VVAZ) of niet? HBO5’ers behouden hun titel van verpleegkundige, maar worden niet gelijkgesteld aan de VVAZ. Toch zijn er heel wat nuances waar rekening mee dient gehouden te worden. We delen het onderbouwde antwoord.

Wat zegt de wet?

In de WUG art.45 §1/1 staat: "Iedereen die een opleiding tot verpleegkundige heeft beëindigd of aangevat voor 18 januari 2016, mag de verpleegkunde zoals bepaald in artikel 46 uitoefenen als hij in het bezit is van het diploma of de titel van bachelor in de verpleegkunde, van gegradueerde verpleger of verpleegster, van het brevet of de titel van verpleger of verpleegster, van het "Diploma van gegradueerde verpleegkundige" dat in het kader van het hoger beroepsonderwijs door de Vlaamse Gemeenschap afgeleverd wordt, van het brevet of de titel van verpleegassistent of -assistente.”

“Iedereen die een opleiding tot verpleegkundige aanvat in het tweede semester van het schooljaar of academiejaar 2015-2016 wordt hiermee gelijkgesteld.”

Verpleegkundige handelingen

Zowel de bachelorverpleegkundige als de HBO5-verpleegkundige mogen de verpleegkunde uitoefenen en de handelingen stellen. Door de nieuwe wetgeving worden enkele verpleegkundige handelingen van B2 naar B1 verschoven, er is dus geen medisch voorschrift meer nodig, en er zijn nieuwe C-handelingen toegevoegd.

Aangezien er geen bijkomende vermeldingen zijn, mogen HBO5-verpleegkundigen de volledige lijst aan B1-, B2- en C-handelingen uitvoeren (KB 18/06/1990), zoals de VVAZ. Ook in het nieuwe koninklijk besluit (29/02/2024) worden ze niet uitgesloten, dus gelden de wijzigingen en toevoeging van nieuwe handelingen ook voor hen.

In de wet staat duidelijk “mag de verpleegkunde uitoefenen” en niet “wordt gelijkgesteld met de VVAZ”. HBO5-verpleegkundigen hebben geen toegang tot bijzondere beroepstitels en worden statutair of qua verloning niet gelijkgesteld. Ze blijven hun titel verpleegkundige dus behouden, maar worden niet automatisch VVAZ. 

Waarom 18 januari 2016?

De datum van 18 januari 2016 gaat terug naar de eerste aanpassing van de opleiding aan de Europese richtlijnen en is nooit geactualiseerd. Dit zal verlengd worden tot de eerste basisverpleegkundigen in 2026 afstuderen.

De laatste zin uit bovenstaande wettekst slaat bovendien op iedereen die de opleiding beëindigde of aanvat voor 18 januari 2016. De wetgever zag over het hoofd dat in het beroepsonderwijs lichtingen starten op 1 februari. De rechtzetting werd achteraan de paragraaf toegevoegd en slaat dus niet op een eventuele gelijkstelling met de VVAZ. 

Overgangsmaatregelen

Voor HBO5-verpleegkundigen gelden overgangsmaatregelen zodat ze al hun bevoegdheden kunnen behouden. Die worden niet beperkt en ook niet uitgebreid. Wat wel het geval is, is dat de HBO5-verpleegkunde een coördinerende rol zal kunnen opnemen binnen het gestructureerde zorgteam, net zoals de VVAZ.

Bekwaam ≠ bevoegd

Sinds 2014 vermeldt art.4bis van het KB 18/06/1990: "Het is de beoefenaar van de verpleegkunde enkel toegestaan technische verpleegkundige verstrekkingen en de handelingen die door een arts [of een tandarts] kunnen worden toevertrouwd uit te voeren wanneer hij beschikt over de nodige competentie, opleiding en/of ervaring om deze correct en veilig uit te voeren."

Dat wil zoveel zeggen als: bevoegd is niet bekwaam. De verpleegkundige moet zijn of haar bekwaamheid binnen zijn of haar bevoegdheid kunnen aantonen.

Voor basisverpleegkundigen zal er een aparte lijst zijn (KB 20/09/2023) waarop geen C-handelingen staan. Zij zullen dus geen C-handelingen mogen uitvoeren, ook niet na een cursus waarin ze die handelingen aanleren. De overige B1- en B2-handelingen voorbehouden aan basisverpleegkundigen liggen vast in datzelfde koninklijk besluit.

Besluit

HBO5-verpleegkundigen behouden hun titel van verpleegkundige, maar worden niet gelijkgesteld aan de VVAZ. We spreken vandaag dus nog niet over basisverpleegkundigen. Deze zullen pas vanaf 2026 in het werkveld opduiken. Intussen gelden voor HBO5-verpleegkundigen de bovenstaande regels.